Kodeks etyczny IER

Kodeks Etyczny Instytutu Ekoterapii Relacyjnej


Preambuła

Niniejszy tekst Kodeksu Etycznego Instytutu Ekoterapii Relacyjnej (zwanego dalej IER) został zatwierdzony przez Dyrekcję oraz Komisję Etyczną IER składającą się z 3 osób z kadry mentorskiej i trenerskiej w dniu 15 stycznia 2024 r. Dokument ten jest wykładnią zasad etycznych, regulujących postępowanie trenerów i mentorów IER, personelu, który zadeklarował jego przestrzeganie, osób szkolących się w IER,  a w szczególności tych, które ukończyły kursy certyfikujące IER. Termin „Ekoterapeuta IER” w poniższym dokumencie odnosi się do w/w osób, także tych, które nie ukończyły szkolenia z zakresu ekoterapii – w tym wypadku nie są one sensu stricte ekoterapeutami, zatem w to miejsce należy domyślnie użyć właściwego tytułu, jak „przewodnik terapii leśnej”, „trener uważności przyrodniczej” itd. Określenie to jest też stosowane bez względu na płeć lub identyfikację seksualną w/w osób, nie ma charakteru maskulinatywu, ale pełni rolę ujednoliconego sformułowania. W tym samym charakterze używane jest słowo „klient”.

§1 Założenia

  1. Ekoterapia jest szeroko rozumianą profesją i dziedziną wiedzy opartą na dowodach naukowych (ang. evidence based science), obejmującą działania z zakresu ochrony zdrowia mające na celu profilaktykę, wzmocnienie lub przywracanie zdrowia ludzi w relacji z naturą. Jest terminem szerokim, zawierającym wiele dyscyplin, jak np. hortiterapia (ogrodoterapia), terapia leśna (lasoterapia), mindfulness w naturze (ang. nature-based mindfulness), ornitologia terapeutyczna, aromaterapia czy wybrane terapie z towarzyszeniem zwierząt asystujących (kynoterapia, felinoterapia, hippoterapia).
  2. Ekoterapeuta ma na celu przywracanie zdrowia ludzi poprzez kontakt ze środowiskiem naturalnym w pełnym poszanowaniu praw człowieka, tego środowiska oraz gatunków innych niż ludzkie, pracując z nimi w partnerstwie.

§2 Ogólne zasady pracy ekoterapeutycznej

  1. Wszelkie proponowane klientom praktyki ekoterapeutyczne muszą być prowadzone w sposób obiektywie bezpieczny, zapewniający klientom subiektywne poczucie bezpieczeństwa, a także w sposób bezpieczny dla natury, nie naruszając naturalnych procesów ekosystemu (np. lęgi ptaków, żerowanie zwierzyny itd.)
  2. Zdrowie w pracy ekoterapeutycznej rozumiane jest jako struktura złożona, wielopłaszczyznowa, obejmująca takie obszary, jak zdrowie fizyczne, psychiczne, intelektualne, duchowe, społeczne i ekologiczne. Praca z każdą z tych płaszczyzn odbywa się w poszanowaniu poglądów, autonomii i podmiotowości klientów, ich prywatności oraz intymności.
  3. Prezentowane i prowadzone działania ekoterapeutyczne umocowane są w nauce opartej na dowodach (evidence based science/evidence based medicine), a w przypadku wprowadzania elementów humanistycznych, jak np. metafora, praca z baśnią czy elementy etnografii, muszą mieć umocowanie w analogicznych dziedzinach nauk humanistycznych i realizowane w sposób profesjonalny, zgodnie z najlepszą wolą i wiedzą.
  4. Niedopuszczalne jest stosowanie i prezentowanie praktyk opartych na przekazach ludowych lub rozumieniu intuicyjnym (np. ezoteryka) jako umocowanych naukowo, jeśli takich badań brak lub są one w ilości i jakości odbiegającej od ogólnie przyjętych standardów naukowych. Transparentne nazywanie obszarów działania jest niezbędnym wymogiem etycznym.
  5. Ekoterapeuta IER powinien posiadać aktualną i możliwie jak najpełniejszą wiedzę naukową na temat prowadzonych przez siebie działań i potrafić uzasadnić swoje stanowisko w odniesieniu do nich.
  6. Nieetyczne jest stosowanie bez zachowania szczególnej ostrożności, transparentności oraz dbałości o interes i poszanowanie godności klienta wszelkiego rodzaju technik bądź działań, które mogą mieć charakter niekonwencjonalny, niepotwierdzony odpowiednimi badaniami, widowiskowy. Niedopuszczalne jest prowadzenie działań o charakterze manipulacyjnym.
  7. Ekoterapeuta IER pozostaje neutralny i bezstronny w kwestiach światopoglądowych, politycznych bądź religijnych, nie wydaje ocen moralnych, nie narzuca swojego światopoglądu klientom, podczas zajęć grupowych wygasza dyskusje konfliktowe lub narzucające o w/w charakterze, potrafi odstąpić od procesu ekoterapeutycznego, jeśli nie jest w stanie zachować bezstronności lub w wypadku znaczących różnic między systemem wartości osoby pozostającej w ekoterapii i ekoterapeuty, jeśli rzutuje to na proces ekoterapeutyczny.
  8. Ekoterapeuta IER pracuje zgodnie z prawem obowiązującym w kraju wykonywania swojej pracy, także jeśli chodzi o przechowywanie i wykorzystywanie danych osobowych klientów i innych osób, RODO, prawo do wykorzystywania i przetwarzania wizerunku i inne. 
  9. Ekoterapeuta IER poprzedza proces terapeutyczny zebraniem wywiadu uwzględniającego choroby i zaburzenia zdrowotne klienta, które mogą wpłynąć na możliwość jego uczestniczenia w proponowanych działaniach, biofobie, ewentualne przeżycia traumatyczne w przeszłości, by nie narażać klienta na ryzyko podczas pracy.
  10. Ekoterapeuta IER nie proponuje praktyk religijnych, nie narzuca ani nie sugeruje światopoglądu, ideologii, systemu wierzeń ani doktrynalnego, w swojej praktyce nie stosuje elementów rytualnych związanych z żadnym nurtem duchowym. Duchowość indywidualna klientów traktowana jest z uważnością, wrażliwością i szacunkiem, wspiera się indywidualne zdrowie duchowe, ale bez proponowania/narzucania konkretnych duchowych ścieżek i form praktyki religijnej. Ekoterapeuta IER rozumie, że przekraczanie tych granic może wywołać u niektórych klientów dyskomfort i wskutek tego przynieść efekt odwrotny do wspierającego.
  11. Ekoterapeuta IER nie jest diagnostą. Jeśli stan zdrowia klientów budzi wątpliwości lub może wpływać na dalsze bezpieczeństwo procesu ekoterapeutycznego, zobowiązany jest do zasugerowania klientom konsultacji specjalistycznej u lekarza, fizjoterapeuty, psychologa itd. 
  12. Ekoterapeuta IER pracuje w zakresie swoich kompetencji i zasobów. Po rozpoznaniu potrzeb klienta i przeprowadzonym wywiadzie powinien przekierować klienta do innej osoby, jeśli obszar pracy przekracza kompetencje prowadzącego.
  13. Ekoterapeuta IER wykonuje swoją pracę starannie, rzetelnie i uczciwie. Dba o jakość wykonywanych usług, biorąc udział w szkoleniach podnoszących kompetencje, stale rozwija swoje umiejętności zawodowe i aktualizuje wiedzę. 
  14. W przypadku pracy cyklicznej (kilkudniowe warsztaty, cykl spotkań, program terapeutyczny) ekoterapeuta IER powinien wraz z klientem ustalić kontrakt ekoterapeutyczny, określający warunki, cele i metody pracy oraz zasady jej finansowania. Kontrakt w skróconej formie jest również dobrze widziany w przypadku pojedynczych spotkań.
  15. Praca ekoterapeutyczna powinna odbywać się w superwizji u osób profesjonalnie zajmujących się superwizowaniem zawodów pomocowych pracujących w partnerstwie z naturą, posiadających do tego odpowiednie kompetencje i uprawnienia.  Ekoterapeuta IER ma świadomość możliwości popełniania błędów i uwikłania we własne trudności emocjonalne, dokłada wszelkich starań by zmniejszyć to ryzyko.
  16. Ekoterapeuta IER powinien być otwarty na możliwość pracy interdyscyplinarnej w partnerstwie. Partnerstwo dotyczy też pracy z krajobrazem, innymi gatunkami, ekosystemem, lokalną społecznością, zawsze z szacunkiem, poszanowaniem odrębności, praw, autonomii i granic partnera.
  17. W pracy terapeuty IER ważna jest transparentna komunikacja, wyznaczanie jasnych standardów, granic i ich przestrzeganie. Narracja bez oceniania, język prosty, kontakt nacechowany otwartością i uważnością.
  18. Ekoterapeuta IER pracuje nad swoją świadomością ekologiczną w życiu zawodowym i prywatnym.
  19. Ekoterapeuta IER kieruje się potrzebami klienta dobierając rodzaj działań, nie uzależniając ich od możliwości finansowych klienta.
  20. Nieetyczne jest posługiwanie się tytułem ekoterapeuty/ ekoterapeuty IER bez ukończenia uprawniającego do tego szkolenia. W przypadku ukończenia innych szkoleń proponowanych przez IER nazewnictwo rozpatrywane jest każdorazowo odrębnie, w zależności od nabywanych kompetencji (przewodnik terapii leśnej, trener uważności w naturze etc.).

§3 Kontakt z klientem

  1. Ekoterapeuta IER nie wykorzystuje relacji z klientem celem odnoszenia korzyści emocjonalnych, materialnych (poza ustalonym wcześniej wynagrodzeniem finansowym), zawodowych i innych, zwłaszcza naruszających godność i prawo do tajemnicy klienta. 
  2. Nieetyczne jest nawiązywanie przez ekoterapeutę IER jakiejkolwiek formy kontaktów seksualnych z osobami korzystającymi z procesu ekoterapeutycznego. 
  3. W przypadku konfliktu interesów własnych lub instytucji, w której pracuje ekoterapeuta, a dobrem klienta, dobro klienta powinno być na pierwszym planie. W przypadku niemożności pogodzenia interesów, ekoterapeuta powinien zawiesić kontrakt z klientem bądź instytucją.
  4. Zapraszanie do ekoterapii osób, które ekoterapeuta IER zna z obszarów pozaterapeutycznych wymaga szczególnej uważności i namysłu z uwagi na wysokie ryzyko mieszania ról. Tyczy się to w szczególności członków rodziny, współpracowników oraz osób bliskich. 
  5. Każdy proces ekoterapeutyczny powinna poprzedzać świadoma, pisemna zgoda klienta.
  6. Ekoterapeuta IER zachęca klientów do żywych, aktywnych, zmysłowych kontaktów z naturą zamiast zastępowania ich doświadczeniami wirtualnymi. Rozumie, że praca w krajobrazie, na żywo, w konkretnej grupie lub otoczeniu dostarcza ważnych bodźców, kreuje określone emocje i buduje autentyczne relacje, co nie jest możliwe np. przy użyciu VR lub działań online. Nowoczesne technologie wdraża jedynie w sytuacjach medycznie lub społecznie uzasadnionych (klienci w izolacji, unieruchomieni, bez dostępu do terenów naturalnych itd.). Żywą relację w rzeczywistości tu i teraz w bezpośrednim kontakcie stawia ponad substytuty elektroniczne, jeśli tylko sytuacja i bezpieczeństwo  na to pozwalają. 
  7. Ekoterapeuta IER dba o budowanie wspierających relacji w obrębie prowadzonych grup lub procesów indywidualnych a także między uczestnikami zajęć, a środowiskiem naturalnym. Dbając o dobrą jakość własnych relacji, tworzy przestrzeń zachęcającą do tego samego uczestników zajęć.

§4 Odpowiedzialność

  1. Ekoterapeuta IER uznaje, że jego działania mogą mieć wpływ na samopoczucie klienta, jego otoczenie, na środowisko przyrodnicze oraz postrzeganie zawodu ekoterapeuty przez społeczeństwo. Stara się myśleć przyszłościowo o skutkach swoich działań i przyjmuje za nie odpowiedzialność. Ma świadomość wysokich wymagań społecznych dotyczących osób zajmujących się dobrostanem psychicznym, w tym ekoterapią.
  2. Ekoterapeuta IER nie decyduje się podejmować działań, w których istnieje ryzyko zdrowotne lub poniesienia szkody przez klienta, ekosystem, krajobraz lub istoty żywe.
  3. Podczas przeprowadzania badań naukowych, ekoterapeuta IER dba o powszechnie przyjęte standardy prowadzenia badań, nie wykonuje badań naruszając dobrostan istot żywych, nie przekłamuje wyników, tezy formułuje obiektywnie, w dyskusji bierze pod uwagę ogół dostępnych badań, bez względu na to czy ich wyniki popierają czy podważają stawianą tezę, rzetelnie informuje o wynikach własnych badań, nie stawia osobistych korzyści ani prestiżu ponad rzetelnością badań.
  4. Ekoterapeuta IER dba o transparentną komunikację, nie ukrywa naruszeń standardów etycznych, potrafi przyznać się do błędu, nie jest obojętny na naruszanie standardów etycznych przez inne osoby pracujące z ludźmi i przyrodą, jednak krytykę wyraża bez dewaluacji.
  5. Ekoterapeuta IER rzetelnie prezentuje swoją sylwetkę, swoje kompetencje i ograniczenia, wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Nie podtrzymuje nierealistycznych oczekiwań klientów w stosunku do swojej roli i prowadzonych działań. Nie podejmuje się działań przekraczających jego możliwości lub kompetencje. Przyjmuje konstruktywną krytykę.
  6. Ekoterapeuta IER bierze odpowiedzialność za swoje zdrowie i kondycję, dbając o zdrowy i zbalansowany tryb życia, własne relacje z ludźmi, przyrodą. Swoim stylem życia daje zintegrowany przykład poszanowania zasobów własnych oraz Planety. W miarę możliwości angażuje się w działania na rzecz społeczeństwa i środowiska.
  7. Ekoterapeuta IER nie jest podatny na oczekiwania grup klientów jeśli stoją one w sprzeczności z wyznawanymi przezeń wartościami. Nieetyczne jest odstępowanie od dbałości zwłaszcza o dobrostan środowiska z powodu wyższego wynagrodzenia lub oczekiwanych innych korzyści. 
  8. Podczas zaobserwowania jakichkolwiek oznak pogarszania się stanu zdrowia klienta ekoterapeuta IER ma obowiązek poinformować o tym klienta i zalecić konsultację u specjalisty ochrony zdrowia. Podczas nagłego poważnego pogorszenia stanu zdrowia klienta ma obowiązek wezwać/poinformować odpowiednie służby (np. zespół pogotowia ratunkowego, personel szpitala itd.).
  9. W przypadku zaobserwowania u klienta zachowań zagrażających bezpieczeństwu procesu, klienta, ekoterapeuty bądź środowiska, ekoterapeuta IER ma obowiązek zakończyć podejmowanie działanie ekoterapeutyczne.
  10. Wysoce nieetycznym jest namawianie klientów do rezygnowania z terapii zaleconej przez specjalistów ochrony zdrowia (farmakoterapii, psychoterapii itp.) na rzecz poprzestania na technikach ekoterapeutycznych. Ekoterapeuta IER ma obowiązek informować klientów o partnerstwie pracy z medycyną akademicką i uznania jej prymatu w przypadku stwierdzonych chorób i zaburzeń. 
  11. Ekoterapeuta IER bierze odpowiedzialność za krajobraz, w którym pracuje. Zawsze pozostawia go w stanie nie gorszym, niż zastany, dba o miejsce pracy, angażując się np. w sprzątanie terenów przyrodniczych, bierze odpowiedzialność za działania swoich klientów podczas procesu – w stosunku do przyrody i innych istot żywych. 

§5 Tajemnica zawodowa

  1. Ekoterapeutę IER obowiązuje poufność i tajemnica zawodowa. Wszelkie informacje (także niezwiązane bezpośrednio ze stanem zdrowia) dotyczące klientów, nabyte przez ekoterapeutę IER podczas wykonywania pracy ekoterapeutycznej powinny być zachowane w tajemnicy i nieujawnianie osobom postronnym.
  2. Odstąpienie od tajemnicy zawodowej może mieć miejsce, jeśli tak stanowi prawo lub powstanie sytuacja zagrożenia zdrowia lub życia klienta lub innych osób.
  3. Ekoterapeuta IER nie ma prawa bez zgody klienta ujawniać faktu, że klient uczestniczy w ekoterapii, ani udzielać żadnych informacji związanych z procesem osobom nieuczestniczącym w ekoterapii, przez klienta nieupoważnionym. W przypadku superwizji- klient powinien wyrazić na nią osobną zgodę.
  4. Wszelkie informacje powzięte podczas prowadzenia ekoterapii mogą być wykorzystywane tylko do celów tego procesu.
  5. Upublicznienie wizerunku i wszelkich danych wrażliwych klienta np. za pomocą social mediów powinno odbywać się zawsze za jego świadomą, pisemną zgodą, zgodnie z panującym w kraju prawem, RODO, bez naruszania prywatności i dobrego imienia oraz wizerunku. Ekoterapeuta IER nie może wywierać presji na klienta celem uzyskania pozwolenia opublikowania danych i/lub wizerunku klienta, nawet w badaniach naukowych bądź proponować usług zastępczych (np. nieodpłatnych) za uzyskanie takiej zgody. 
  6. Zbieranie wywiadu i dopytywanie o prywatne i zdrowotne sprawy klienta powinno przebiegać w zakresie wynikającym z konieczności i bezpieczeństwa przeprowadzenia procesu ekoterapeutycznego, nigdy ponad to. 
  7. Tajemnica zawodowa obowiązuje również po śmierci klienta.
  8. Włączanie w proces ekoterapeutyczny osób szkolących się oraz wykorzystywanie całości lub elementów procesu ektoterapeutycznego jako pomocy dydaktycznej wymaga osobnej zgody pisemnej klientów. Zgoda powinna być wyrażana swobodnie, bez negatywnych konsekwencji ani  dodatkowych gratyfikacji. 
  9. W wypadku wykorzystywania procesu ektoterapeutycznego bądź jego elementów do badań naukowych lub dydaktyki niezbędne jest zabezpiecznie w miarę możliwości anonimowości uczestników procesu, by uniemożliwić ich identyfikację. W przypadku wykorzystywania wizerunku potrzebne są odrębne pisemne zgody.

§6 Prawa ekoterapeuty IER

Ekoterapeuta IER ma prawo do odmowy podjęcia/ kontynuacji działań ekoterapeutycznych, jeśli uzna, że stoją one w sprzeczności z jego wartościami, dostrzega własne ograniczenia lub inne okoliczności, które znacznie utrudniają lub uniemożliwiają rzetelne wykonanie pracy bądź narażają na szwank proces i/lub bezpieczeństwo ludzi, innych istot, krajobrazu lub ma wątpliwości etyczne co do zasadności procesu (np. uważność na greenwashing).

§7 Inkluzywność i szacunek

  1. Ekoterapeuta IER nie dyskryminuje nikogo, powstrzymuje się od działań i wypowiedzi mogących wynikać z uprzedzeń ze względu na pochodzenie, płeć, kolor skóry, wiek, wygląd, identyfikację czy orientację seksualną, poglądy religijne czy polityczne. 
  2. Ekoterapeuta IER wyraża poszanowanie dla odmienności i spuścizny kulturowej oraz różnic kulturowych, zarówno w skali międzynarodowej, jak i lokalnej. Pracuje w poszanowaniu dla lokalnego krajobrazu, zamieszkujących go ludzi, zwłaszcza rdzennego pochodzenia. Zawsze podkreśla rolę rdzennych gospodarzy regionu. 
  3. Ekoterapeuta IER nie dokonuje zawłaszczeń kulturowych. Może uczyć się od innych niż własna kultur, jednak stosowanie tej wiedzy wprowadza w praktykę z zaznaczeniem jej pochodzenia, uzasadnieniem konieczności jej użycia, szacunkiem i nie podszywaniem się pod daną kulturę. W miarę możliwości zgłębia własną spuściznę ekologiczną, etnograficzną oraz krajobrazową i pracuje lokalnie. Ma świadomość, że ekologia to nie tylko rdzenne gatunki roślin i zwierząt, ale też relacje wynikające z współistnienia człowieka i przyrody na danym terenie, zwyczaje i tradycje, jakie się z niego wykształciły. Szanuje te tradycje, postrzega je jako żywe, istotne elementy. Jeśli istnieje taka konieczność i jest to możliwe, kupuje lokalne produkty potrzebne do praktyki ekoterapeutycznej, wspierając w ten sposób społeczność

§8 Postawa wobec przyrody

  1. Ekoterapeuta IER traktuje przyrodę, ekosystemy, krajobrazy i wszystkie istoty żywe podmiotowo, w paradygmacie ekocentrycznym. Dba o ich dobrostan, traktuje z szacunkiem, nie używając, ale dbając o wymianę korzyści.
  2. Ekoterapeuta IER zawsze prowadzi zajęcia zgodnie z prawem obowiązującym na terenie, na którym pracuje. Zna lokalnie i krajowo obowiązujące przepisy, przestrzega zasad prywatności gruntów, przepisów dotyczących ochrony przyrody, wie, z których szlaków nie można zejść, zna zasady postępowania na różnych rodzajach obszarów chronionych, jak parki narodowe, rezerwaty czy obszary Natura 2000.
  3. Jeśli bezpieczeństwo klienta nie wymaga innej postawy, w sytuacji sprzecznych interesów dobro przyrody stawiane jest ponad pragnieniami klientów, np. chęć zrywania roślin chronionych nie może być respektowana.
  4. Podczas zbioru roślin czy grzybów ekoterapeuta IER zwraca uwagę na to, by nie niszczyć elementów ekosystemu, runa leśnego, pozyskiwać tylko niewielką część materiału z danego osobnika, by nie wyczerpać jego zasobów i tylko w miejscach i w sposób do tego wyznaczony.
  5. Ekoterapeuta IER zna ekologię miejsca w którym pracuje, podstawowe zasady, jakimi rządzi się ekosystem, trujące i niebezpieczne gatunki roślin, grzybów czy zwierząt, przybliżone miejsca ich bytowania, zachowania zwierząt w newralgicznych momentach, umie zaplanować zajęcia w bezpieczny sposób i odpowiednio zareagować w sytuacji awaryjnej. Zna podstawy udzielania pierwszej pomocy.
  6. Ekoterapeuta IER dba o to, by nie tylko klienci czerpali korzyść z procesu ekoterapeutycznego, ale też by inspirować innych do działań na rzecz przyrody.
  7. Pracując ze zwierzętami asystującymi, ekoterapeuta zawsze dba o ich komfort i dobrostan. Niedopuszczalne są zaniedbania wobec zwierząt na rzecz klientów.
  8. W życiu codziennym oraz podczas organizowanych przez siebie zajęć ekoterapeuta IER zna, rozumie i stara się wdrażać zasady zrównoważonego rozwoju i ekologii życia. W miarę możliwości: stosuje zasadę zero waste, zasadę nie pozostawiania śladów (leave no trace), nie używa jednorazowych opakowań, zwłaszcza plastikowych, nie tworzy zbędnych gadżetów reklamowych z materiałów nieprzyjaznych dla środowiska, dba o zdrową dietę przyjazną Planecie, w miarę możliwości przy korzystaniu z lokalnych zasobów.

Zatwierdzono:

Katarzyna Simonienko

Marzena Żachowska

Adam Markuszewski

Katarzyna Grabka

15.01.2024.